(222) Oorlogsherinneringen – 4

Dit jaar vieren we 70 jaar bevrijding. We gaan terug naar 1940 met herinneringen van Dik van de Merwe, geboren in 1932, Hoofdstraat 26 op ’t Zand.

‘Niemand kon in het begin bevroeden dat de bezetting door de Duitsers vijf jaar zou gaan duren. We werden geregeerd door Duitsers met in Nederland aan het hoofd de Rijkscommissaris Seijss-Inquart.

Bestaande burgemeesters werden vervangen door Duitsgezinde burgemeesters, die vaak lid waren van de NSB (= Nationaal-Socialistische Beweging) met aan het hoofd de Heer Mussert. De NSB sympathiseerde met de Duitse Nationaal-Socialistische ideeën.

De berichten op de radio en in de pers kwamen onder Duitse censuur te staan, zodat de informatie vanaf dat moment pro-Duits werd. Andere, meer betrouwbare informatie werd weldra op de radio uitgezonden door de zogenaamde vrije Nederlandse zenders vanuit Engeland, in de volksmond kortweg “de Engelse zender” genoemd. Voorafgaand aan de aankondiging “Hier is Radio Oranje, de stem van herrijzend Nederland”. hoorde je drie korte klanken en een lange klank, zoals het begin van de 5e symfonie van Beethoven. Tegelijkertijd betekende dit in morse-tekens de V van Vrijheid. Deze Engelse zenders werden al gauw met uitermate hinderlijke en luide signalen door de Duitsers gestoord. Het was daardoor bijna onmogelijk de volledige uitzending te volgen. Het beste ging het nog als je enigszins naast de zender afstemde. Maar af en toe brachten de Duitsers er geheel onverwacht een zeer krachtig signaal doorheen, een beetje vergelijkbaar met het hedendaagse autoalarm, dat je dan huizen ver kon horen. Dat was vanzelfsprekend behoorlijk riskant.

Iedere avond kwam een vast gezelschap op uiteenlopende tijdstippen naar ons huis om naar het echte nieuws te luisteren. Ze beschikten zelf niet over een radio of hun radio kon de zenders niet ontvangen. Bovendien had je een flinke antennedraad buiten nodig. Het laatste nieuws werd dan door de aanwezigen becommentarieerd. Aan de wand in de huiskamer had ik landkaarten opgehangen, waarop de actuele oorlogsfronten per dag met potlood werden ingetekend. Later ook de fronten in Rusland en Noord-Afrika. Ik zocht dan de nieuw genoemde plaatsen op de kaart op. Ik werd nog een keer behoorlijk uitgelachen, toen de nieuwslezer had gezegd dat er elders nog werd gevochten en ik te kennen gaf de plaats “Elders” niet te kunnen vinden.

Een van de vaste bezoekers had de gewoonte om met een vork enkele overgebleven stukjes aardappel uit de op tafel nog aanwezige schaal te prikken onder het mompelen van: “Kostelijke èrepelties”. Hetgeen later bij ons thuis een gevleugeld gezegde werd.’ (wordt vervolgd).

Foto: Regelmatig sprak Koningin Wilhelmina, die om veiligheidsredenen in Engeland was, haar volk moed in via Radio Oranje. (Schilderij van de 18-jarige - in 1898 gekroonde - Wilhelmina, nog onwetend wat haar land 42 jaar later zou overkomen).